مقدمه

ایجاد ارتباطات علمی، دانشگاهی و حرفه ای مقوله ای هست که نیاز به برنامه ریزی های پیچیده دارد و عموما از برگزاری رویدادها و فضاهای غیر رسمی شروع می شود. یک عامل اساسی در سیاستگذاری های این است که آیا ساختارها اولویت دارند یا افراد؟ برای داشتن ارتباطات علمی و حرفه ای اولویت دادن به افراد و شخصیت ها برای ساختن ساختارهای کوچک و منعطف که بتواند زمینه ارتباطی ایشان را فراهم کند می تواند نتایج پایدارتری را دنبال کند.

رایزنی علمی ایران در اروپا که یکی از ماموریت های اصلی خود را «تسهیل و بهبود ارتباطات علمی» بین دانشگاهیان و متخصصین مقیم ایران و اروپا قرار داده در سیاست‌گزاری خود برگزاری رویدادها و بسترهای ارتباطات فردی را در راستای این هدف دنبال می کند.

روز سوم و چهارم آگوست امسال، همزمان با بازی‌های المپیک در پاریس دو رویداد با تمرکز بر ایجاد زمینه ارتباطات و استفاده بهینه از نظرات فعالین دانشگاهی و متخصصین و دانشجویان مقیم اروپا دو رویداد با عنوان ضیافت علم و فناوری ایران طراحی و اجرا گردید.

۱. ضیافت ویژه اساتید و متخصصین

• رویداد اول به دعوت از متخصصین و اساتید دانشگاه ایرانی و غیر ایرانی از کشورهای مختلف اروپایی اختصاص داشت و در فضایی صمیمانه از تجریه ذی‌قیمت شرکت کنندگان استفاده شد و چالش ها و فرصت های مشارکت قشر متخصص و پژوهشگر علاقمند به همکاری با ایران به بحث گذاشته شد. در این رویداد که با حضور حدود ۲۰ فعال دانشگاهی و متخصص ایرانی و غیر ایرانی از کشورهای فرانسه، آلمان، هلند، ایتالیا، اسپانیا و پرتغال در شهر پاریس برگزار شد شرکت کنندگان از رشته های تخصصی علوم انسانی، علوم پایه، علوم پزشکی و علوم مهندسی حضور داشتند و در قسمت های مختلف برنامه نگاه تخصصی خود را در زمینه برقراری ارتباطات موثر و پایدار با ایران بیان کردند.
• شرکت کنندگان در این رویداد اساتید شناخته شده و یا جوان دانشگاه و همچنین متخصصین خبره در حوزه های مختلف علمی بودند که بصورت ویژه برای این ضیافت انتخاب و دعوت شده بودند. اساتید و متخصصین علوم پزشکی از حوزه های ژن درمانی، بیماری های خونی، پزشکی بازساختی و چشم پزشکی با سوابق چشم گیر در سطوح بین المللی که شامل بنیانگذاری یکی از موسسات به نام این زمینه است، حضور داشتند.
• در زمینه های علوم انسانی اساتید و متخصصین حوزه های حقوق، علوم سیاسی، اقتصاد، ژئوپلتیک و ارتباطات که در سطح رییس موسسه آموزش عالی و فعالین حرفه ای شرکت کرده بودند. هرکدام از شرکت کنندگان سابقه مدیریت پروژه های بین المللی حوزه تخصصی خود را داشته و شناخت مناسبی هم برجستگی‌ها و چالش‌های مطالعات علوم انسانی کشور ایران داشتند.
• اساتید و پژوهشگران برتر از دانشگاهی در زمینه نانو-زیست-فناوری، مهندسی مواد نوظهور، هوش مصنوعی و علوم شناختی در این ضیافت شرکت داشتند و هر کدام دارای تجربیات مختلفی در تعریف پروژه های بین المللی با سطح فناوری پیچیده و بین رشته ای در سطح دانشگاه یا موسسه اروپایی بصورت مشترک داشتند.

سخنرانی افتتاحیه

این رویداد با سخنرانی خوش‌آمدگویی آغاز شد و در ادامه، یک سخنرانی کوتاه ارائه شد که نمای کلی و جامعی از مأموریت‌ها و خدمات دفتر علوم ایران را به شرکت‌کنندگان معرفی کرد. در این بخش، بر نقش دفتر در تسهیل و بهینه‌سازی همکاری‌های علمی بین ایران و کشورهای اتحادیه اروپا به عنوان یکی از محورهای اصلی تأکید شد. ارائه انجام شده، اهمیت مشارکت در همکاری‌های علمی با مؤسسات و پژوهشگران علمی ایرانی را مورد توجه قرار داد و نقش مؤثر دفتر در این زمینه را برجسته ساخت.

همچنین، چندین برنامه و پیشنهاد حمایتی معرفی شد که چگونگی تقویت تلاش‌های همکاری را توضیح می‌دادند. در این بحث، بر اهمیت ساده‌سازی فرآیندها و رفع موانع برای مؤثرتر و تأثیرگذارتر کردن همکاری‌های علمی بین ایران و اتحادیه اروپا تأکید شد و نقش دفتر در این زمینه مورد تأکید قرار گرفت. در ادامه بر عزم جدی رایزنی علمی ایران در اروپا برای حمایت از برنامه هایی که توسط فعالین دانشگاهی و متخصصین برای تقویت ارتباطات علمی مشترک پیشنهاد می شود تاکید شد.

مرور کلی بر وضعیت علم و فناوری ایران

پروفسور پیمان صالحی، معاون محترم پژوهشی وزیر علوم، تحقیقات و فناوری ایران، در یک ارائه‌ی جامع به وضعیت کنونی علوم و فناوری در ایران پرداخت.

وی در این ارائه، به بررسی سرمایه انسانی کشور، نقاط قوت نهادی، و دارایی‌های فیزیکی و غیر فیزیکی در حوزه‌های مختلف دانشگاهی و صنعتی پرداخت.ایشان با بیان توانمندی‌های علمی و دانشگاهی ایران، تمایل کشور به گسترش همکاری‌های بین‌المللی، به‌ویژه با دانشگاهیان و متخصصان از کشورهای اتحادیه اروپا، را مورد تأکید قرار داد.

وی از شرکت‌کنندگان دعوت کرد تا به فرصت‌های همکاری‌های بین‌المللی با ایران توجه بیشتری داشته باشند و به نقاط خاصی که در آن‌ها تلاش‌های مشترک می‌تواند بیشترین سود را به همراه داشته باشد، اشاره نمود.

“ برنامه‌های علمی-تحقیقاتی استراتژیک ایران برای آینده بر روی حوزه‌های اولویت‌دار تحقیق و توسعه از جمله، زیست فناوری، هوش مصنوعی و ارتباطات، علوم پزشکی، علوم شناختی، انرژی‌های نو و تجدیدپذیر، کشاورزی نوین و توسعه شهرهای هوشمند تمرکز دارند.”

مخاطبین از اطلاعات راهبردی و آمارهای دقیق این ارائه استقبال کردند و محتوای ارائه شده را برای روشن شدن اولویت های همکاری مفید ارزیابی کردند.

بحث و تبادل نظر

در بخش پایانی برنامه، هر یک از شرکت‌کنندگان به معرفی خود و شرح پیشینه حرفه‌ای، علاقه‌مندی‌ها و تجربیاتشان پرداختند. آن‌ها تمایل خود را برای مشارکت در برنامه‌های همکاری احتمالی با ایران ابراز داشتند و بر ارزش طرح‌های تحقیقاتی مشترک تأکید کردند.

همکاری در زمینه برقراری دوره های مشترک و همچنین تبادل استاد و دانشجوی از جمله پیشنهاد مطرح شده بود که در زمینه های مختلف علوم پزشکی مطرح شد. البته پیگیری اداری برای ارزشیابی مدارک تحصیلی صادره توسط ساختار آموزش عالی ایران برای برخی از موسسات فرانسوی حوزه پزشکی موضوعی بود که برای پیاده سازی صحیح این موارد بعنوان یک قدم مهم شمرده شد که بهتر است توسط دفتر رایزنی علمی دنبال شود.

اساتید علوم انسانی حاضر در جلسه، از ظرفیت بالای همکاری بین المللی با ایران در زمینه های مختلف علوم انسانی بعنوان یک موضوع مغفول یاد کردند.

“به دلیل امتیازات ویژه کشور ایران از نظر فرهنگ غنی و باستانی و رویکرد متفاوتی که در حوزه های بینادین علوم انسانی دارد و همچنین تغییر و تحولات اخیر بین المللی مانند اثرات تحریم و یا اهمیت ژئوپلتیکی که کشور ایران پیدا کرده است، جذابیت بسیار بالایی برای همکاری در حوزه‌های مختلف علوم انسانی با ایران ایجاد کرده است.”

در عین حال حساسیت های زیادی که برروی این موضوعات وجود دارد و سختی های که تعریف پروژه های مشترک می تواند داشته باشد بر اهمیت ماموریت های دفتر رایزین علمی ایران در اروپا را برای توسعه این موارد تاکید داشتند.

در ادامه به توجه واقعی به سایه تنش های سیاسی موجود بین ایران و برخی از کشورهای اروپایی برروی هر نوع برنامه ی مشترک اشاره شد و اینکه باید ضمن حفظ ارتباطات و تداوم بر برنامه های ، در برنامه ریزی های، اثرات شرایط بیرونی بر روی خروجی های مورد انتظار بدرستی دیده شود. در عین حال امکان افزایش ارتباطات و تعریف برنامه های متناسب با محدودیت فعلی مانند هشدار سفر توسط وزارت خارجه کشورهای اروپایی ، مورد توافق بود.

شرکت‌کنندگان همچنین تجربیات خود را از پروژه‌های گذشته یا در حال اجرا که با ایران مرتبط بوده‌اند به اشتراک گذاشتند و درباره موفقیت‌ها و چالش‌های پیش روی خود صحبت کردند. از جمله چالش‌های کلیدی که مطرح شد، عبور از موانع اداری و هماهنگی اولویت‌های پژوهشی در میان مؤسسات مختلف بود. چندین شرکت‌کننده پیشنهاداتی را برای تسهیل و تسریع این همکاری‌ها ارائه دادند، مانند ایجاد کانال‌های ارتباطی روشن‌تر، ارائه حمایت‌های لجستیکی و کمک به هماهنگی اهداف پژوهشی.

تمام مهمانان علاقه عمیق خود را به ادامه همکاری با دفتر علوم ایران اعلام کردند و نظرات و بازخوردهای ارزشمندی ارائه دادند که توسط دفتر با دقت بررسی و پیگیری خواهد شد.

۲. ضیافت ویژه دانشجویان و فارغ التحصیلان ایرانی مقیم اروپا

بخش دوم ضیافت علم و فناوری ایران در ایام المپیک در روز یکشنبه چهارم آگوست با حضور دانشجویان، پژوهشگران و متخصصین ایرانی مقیم اروپا از کشورهای فرانسه، آلمان، هلند، ایتالیا در شهر پاریس برگزار گردید. در این برنامه که در یک فضای دوستانه و صمیمی برگزار شد ابتدا بصورت خلاصه برنامه های رایزنی علمی با عنوان «دفتر علم ایران، Iran Science»  تشریح گردید و برخی از آنها با جزییات بیشتری ارائه گردید.

ساختار جدید رایزنی علمی که بر ماموریت های جامع تری در زمینه ارتباطات بین دانشگاه تاکید دارد معرفی گردید. خدمات دفتر علم ایران در اروپا برای دانشجویان و محققین اروپایی مقیم اروپا در زمینه های ارتباطات علمی و دانشگاهی و همچنین حمایت های مربوط به پروزه های مشترک و حمایت‌های شامل رفت‌وآمدهای تحقیقاتی بصورت خلاصه ارائه شد و به سوالات مخاطبین پیرامون چگونگی آنها پاسخ داده شد.

در ادامه چند نفر از شرکت کنندگان که محقق ارشد در دانشگاه یا موسس یک شرکت دانش بنیان در اروپا بودند به ارائه تجریبات خود پرداخته و به چالش های این مسیر پرداختند و همگی بر اهمیت اندیشیدن و یافتن راهی پایدار برای ایجاد ارتباط با ایران تاکید داشتند.

سپس در راستای اهداف این ضیافت که ایجاد ارتباطات بین شرکت کنندگان و شبکه سازی بود، بخش بعدی برنامه بصورت تشکیل گروههای چند نفره و آماده سازی برای ارائه یک طرح در مورد یک موضوع دنبال شد. ایجاد گروه های مختلف، ضمن آشنایی افراد با همدیگر فضایی رو فراهم آورد تا شرکت کنندگان نظرات خود را در مورد سه موضوع زیر به اشتراک بگذارند و در نهایت طی چند دقیقه آن را ارایه کنند.

موضوعات پیشنهادی به شرح زیر بودند:

• چه مسایلی از موضوعات داخل کشور را میتوان با پتانسیل ایرانیان خارج از کشور حل کنیم؟
• چه راهکارهایی برای نفع رساندن از فعالیت ایرانیان خارج از کشور به ایران وجود دارد؟
• به چه انحایی میتوان به جامعه ایرانیان خارج از کشور ساختار و شکل داد و این پتانسیل را بالفعل کرد؟

پس از زمان همفکری، هر گروه به مدت ۵ دقیقه جمع بندی خود را در خصوص یکی از موضوعات ارایه کرده و پیشنهاداتی را که بهتر است برای آینده دنبال شود را به نمایش گذاشتند. در انتها جهت قدردانی از ارائه های انجام شده با امیتاز دهی توسط خود شرکت کنندگان به سه تیم برتر به ترتیب جوایز نقدی تقدیم شد.

این برنامه با ضیافت ناهار دورهمی در فضایی گرم و دوستانه به پایان رسید و به شرکت کنندگان این امکان را داد تا بیشتر با یکدیگر ارتباط برقرار کنند، برخی از ایده ها را تبادل کنند و اطلاعات تماسشان را به اشتراک بگذارند. محیط غیررسمی باعث تقویت ارتباطات بین شرکت‌کنندگان شده و روحیه مشارکتی رویداد را تقویت کرد.

این بخش علاوه بر این که خروجی های مناسبی را بعنوان ایده های قابل پیگیری بدست داد سبب ایجاد روحیه همکاری و همدلی بین شرکت کنندگان گردید که یکی از مسایل مهم و کلیدی در زمینه ارتباطات بین متخصصین و دانشگاهیان ایرانی محسوب می شود. از این رو رایزنی علمی از برنامه هایی که چنین خروجی هایی داشته باشند حمایت می کند.

این رویداد که در یک فضای صمیمی و همراه با همدلی برگزار شد و شروعی بود برای برگزاری رویدادهای مشابه با مخاطبین مختلف، موضوعات متنوع و با برنامه ریزی های بهتر که به بتوانیم برای توسعه فعالیت‌های بین دانشگاهی بین ایران و کشورهای اروپایی قدم های مفیدتری برداریم.

ایده های مطرح شده و پیشنهادات کاری متنوعی که بصورت گروهی و فردی مطرح شد ضمن اینکه نگاه مثبت شرکت کنندگان به انجام برنامه های مختلف را منعکس می کرد، نشان دهنده ظرفیت بالای همکاری و علاقه ایرانیان متخصص را برای پیشبرد اهداف علمی و فناورانه ایران است. امیدواریم با دنبال کردند طرح ها و ایده های اولویت دار هر چه بیشتر بتوانیم مشارکت افراد علاقمند به فعالیت در حوزه ارتباطات علمی، فناورانه و تخصصی را افزایش دهیم.

جمع بندی

برگزاری یک ضیافت با هدف اهمیت‌بخشی به روابط علمی، دانشگاهی و حرفه ای بین جامعه علمی کشور ایران و کشورهای اروپایی درشرایطی که سایه سنگین تنش های سیاسی فعالیت های ارتباطی را بشدت تحت تاثیر قرار می دهد دارای اولویت ویژه ای است.

ایجاد فضاهای غیررسمی برای فراهم آوردن امکان ارتباطات بین فرهیختگان، متخصصین و دانشگاهیان ایرانی طبق اذعان اغلب شرکت کنندگان تاثیر بسیار مهمی می تواند در پیگیری مجدانه برنامه های مشترک داشته باشد. وجود ساختار رایزنی علمی اگر بتواند به علاقمندی های ایجاد شده در چهارچوب های فعال فعلی پاسخ مناسبی ارائه دهد و از ظرفیت های ایجاد شده به نحو مقتضی استفاده کند می تواند زمینه های ایجاد ارتباطات علمی و همکاری مشترک تخصصی را فراهم آورد.

تجربه رویداد حاضر اولا اهمیت تعریف فعالیت‌های مشابه برای تحرک بخشی به بدنه فعال علمی ایرانی-غیرایرانی علاقمند به همکاری با ایران را اثبات کرد و ثانیا ظرفیت بالای چنین جمع‌هایی برای ایده پردازی و یافتن رویکردهای موثر را نشان داد. امیدواریم با استفاده از این تجربه قدم‌های مصمم تری برای ایجاد بستر مناسب و ساده برای تعریف برنامه های مشترک با مشارکت فرهیختگان علاقمند ترتیب داده شود و در آینده نزدیک خروجی های ملموسی از این رویدادها حاصل گردد.